Mu Bizamini bya Leta 2024/2025: Amashuri Yigenga Yanikiriye Ayareta n’Ayafashwa na Leta

Ku wa kabiri, tariki ya 19 Kanama 2025, Ikigo cy’Igihugu gishinzwe Ibizamini n’Isuzuma ry’Imyigishirize (NESA) cyatangaje amanota y’ibizamini bya Leta by’umwaka w’amashuri wa 2024/2025. Ibyo bisubizo byagaragaje ko amashuri yigenga akomeje kuza imbere mu gutsindisha abanyeshuri n’abanyempano ku rwego rw’igihugu, bigaragaza uburyo ireme ry’uburezi rigenda rizamuka mu Rwanda.

Mu bizamini bya Leta bisoza amashuri abanza (PLE), abanyeshuri 219,926 nibo biyandikishije, ariko abagera kuri 166,334 nibo batsinze neza, bingana na 75.64%.

Mu bizamini bisoza icyiciro rusange cy’amashuri yisumbuye (O’Level), abatsinze bose hamwe bangana na 64.35%.

Ugereranyije n’imyaka yashize, iyi mibare yerekana intambwe ishimishije. Uyu musaruro utanga icyizere cy’uko gahunda zose zashyizweho na Leta mu guteza imbere ireme ry’uburezi — harimo kongera abarimu b’inzobere, gukoresha ikoranabuhanga mu myigishirize no kongera amasomo y’inyongera zitangiye gutanga umusaruro ugaragara.

NESA yagaragaje ko, nubwo hakiri icyuho mu kuzamura amanota ku rwego rw’igihugu, hari intambwe ifatika yatewe kandi byerekana icyerekezo cyiza cy’uburezi bw’u Rwanda.

Hari igihe byari bisanzwe ko abahungu aribo bigaranzura abakobwa mu bizamini bya Leta, ariko ibi bihe byarahindutse.Mu bizamini bisoza amashuri abanza, abakobwa batsinze ku kigero cya 53.2%, mu gihe abahungu batsinze ku kigero cya 46.8%.

Ibi bigaragaza ko politiki y’igihugu ishyigikira uburinganire n’ubwuzuzanye mu burezi iri gutanga umusaruro. Abakobwa benshi barimo kugaragaza ko bafite ubushobozi n’ubwitange nk’ubw’abahungu, ndetse bamwe bararushijeho kuzamura amanota ku rwego rwo hejuru.

Umusesenguzi mu by’uburezi, Dr. Claudine Umutoni, yavuze ati:

“Ibi bishimangira ko igihe cyose abakobwa bahawe amahirwe angana n’ay’abahungu, bagira ubushobozi bwo kugera kure. Ni isomo rikomeye ku miryango yose, ko gushyigikira umukobwa mu myigire bitazigera biba imfabusa.”

Amashuri yigenga yongeye kugaragara nk’ahantu higaragara ireme ry’uburezi mu Rwanda.

  • Amashuri yigenga: 77% by’abanyeshuri batsinze,
  • Amashuri ya Leta: hafi 65%,
  • Amashuri afashwa na Leta: 63%.

Ibi byongeye kugaragaza icyuho gikomeye hagati y’amashuri yigenga n’andi. By’umwihariko, ubushobozi bwo kubona abarimu b’inzobere, ibikoresho byifashishwa mu myigishirize ndetse n’uburyo bwo kwita ku banyeshuri ku giti cyabo byatumye amashuri yigenga ashimangirwa nk’indashyikirwa.

Ariko Minisitiri w’Uburezi, Joseph Nsengimana, yagaragaje ko intego ari uko ayo mashuri yose (ya Leta, afashwa na Leta n’ayigenga) azagera ku rwego rumwe mu ireme ry’uburezi.

Amashuri yigaragaje mu mitsindire

Mu mashuri yagaragaje ubuhangange harimo:

  • Hope Haven School,
  • Ecole Internationale La Racine yo mu Karere ka Bugesera,
  • Wisdom School yo mu Karere ka Musanze,
  • EFOTEC,
  • Ecole Secondaire Kanombe yahinduye icyerekezo mu myigishirize iva mu bya tekiniki igana ku masomo y’ubumenyi (sciences).

Aya mashuri yahawe ishimwe n’inzego za Leta n’ababyeyi ku ruhare yagize mu gutsindisha abanyeshuri no guteza imbere impano zabo. Abayobozi b’aya mashuri bavuga ko batsimbaraye ku ireme, ubwitange bw’abarimu n’ubushakashatsi mu myigishirize bujyanye n’igihe.

Abanyeshuri bahize abandi ku rwego rw’igihugu

Mu banyeshuri batsinze ku manota y’ikirenga, habonetse abaragaragaje ubudasa bukomeye:

  • Leon Victoire Arakaza wo muri Wisdom School wabaye uwa mbere mu bizamini bisoza amashuri abanza, agira amanota 99.4%,
  • Izere Enock Tresor wo muri EFOTEC wabaye uwa mbere mu cyiciro rusange (O’Level), agira amanota 98.7%.

Aba banyeshuri bombi bahawe ibihembo birimo mudasobwa nshya, impamyabushobozi (certificat) n’ibikoresho by’ishuri.

Leon Victoire Arakaza yavuze ati:

“Nize cyane ariko nanone nashimiye abarimu banjye n’ababyeyi banjye batigeze bareka kunkomeza. Nifuza gukomeza mu masomo y’ubumenyi kugira ngo nzafashe igihugu cyanjye mu iterambere.”

Ubuhamya bw’abanyeshuri n’abarezi

Flora Elyse Ineza, umukobwa rukumbi waje mu batsinze ku manota yo hejuru muri O’Level (ava muri Hope Haven Christian Secondary School), yavuze ko ibyo yagezeho ari ikimenyetso cy’uko abakobwa bashobora kugera kure mu gihe bashyigikiwe.

Ku rundi ruhande, Victor Mukunzi, umuyobozi wa Ecole Internationale La Racine, yavuze ko impamvu ishuri rye ryitwaye neza ari “ugushyira imbere amarushanwa hagati y’abanyeshuri, gusangira ubumenyi no gukora itsinda ry’abanyeshuri rishyize imbere ubufatanye kurusha guhatanira amanota ku giti cyabo.”

Ibi bitanga isomo ry’uko guha agaciro uburyo bwo kwigira hamwe bishobora gufasha abanyeshuri bose kuzamura ireme ry’ubumenyi.

Nubwo amashuri yigenga akomeje kuza imbere, Leta nticikanyije mu kugaragaza gahunda zayo mu kuzamura ireme ry’uburezi mu mashuri yose.

Minisitiri Joseph Nsengimana yavuze ko mu mwaka w’amashuri utaha hazatangizwa “Remedial Programme” izafasha abanyeshuri basanzwe bagorwa n’amasomo kumenya neza amasomo, gusobanukirwa neza ibibazo byabo no kuzamura amanota yabo.

Iyi gahunda izibanda cyane ku mashuri ya Leta n’afashwa na Leta kugira ngo abanyeshuri biga muri ayo mashuri batazasigara inyuma.

2 thoughts on “Mu Bizamini bya Leta 2024/2025: Amashuri Yigenga Yanikiriye Ayareta n’Ayafashwa na Leta

  1. Nukuri twese igihugu muri rusange cyane cyane abarezi tunejejwe nimitsindire yagaragaye uyu mwana, nubwo biba bitoroshye, ariko abana bacu batunejeke cyane .tukaba dusaba ubuyobozi ko bukomeza kureberera uburezi Kandi nibigo biri mubyaro imitsindire yabo nayo ikazamuka. Murakoze mugire Imana n amahoro mugihugu .

    1. Thank you so much for taking the time to share your thoughts! I really appreciate your feedback and I’m glad you engaged with the article

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *