Inzozi zo Kuba Umudepite Yaragezeho Zahindutse Igifungo: Musonera Yahamijwe Ibyaha bya Jenoside Yakorewe Abatutsi

Urukiko rw’Ibanze rwa Kiyumba ruherereye mu Karere ka Muhanga rwakatiye Germain Musonera igifungo cy’imyaka 20, rumutegeka no kwishyura indishyi z’akababaro zingana na miliyoni 50 Frw ku muryango IBUKA, umuryango uharanira inyungu z’abarokotse Jenoside yakorewe Abatutsi mu 1994. Iki cyemezo cyafashwe ku wa 13 Ugushyingo 2025, kije gisozwa urugendo rurerure rw’uru rubanza rwatangiye nyuma y’amatora y’Abadepite yo mu 2024.

Germain Musonera yari umwe mu bakandida bahagarariye umuryango FPR-Inkotanyi mu matora y’Abadepite aheruka. Icyakora, ku munsi ubanziriza ugenewe kurahira kw’abagombaga kwinjira mu Nteko Ishinga Amategeko, Musonera yatawe muri yombi ku mpamvu zerekeye ibyaha bifitanye isano na Jenoside. Ibyo byahise bituma akurwa ku rutonde rw’abari bagiye kurahira, rutangazwa ko rutakiriho izina rye kubera impamvu z’ubutabera.

Ubushinjacyaha bwamuregaga ibyaha bikomeye birimo icyaha Jenoside, ubufatanyacyaha muri Jenoside, ndetse no gukoresha intwaro mu buryo bunyuranyije n’amategeko. Ibyaha byose bikaba byarakorewe mu cyahoze ari Komini Nyabikenke, ubu ni mu Murenge wa Kiyumba mu Karere ka Muhanga.

Ubushinjacyaha bwari bwasabiye Musonera igihano cya burundu

Mu kwezi k’Ukwakira 2025, Ubushinjacyaha bwari bwasabiye Musonera igihano cya burundu, buvuga ko ibimenyetso bwari bufite bihagije bigaragaza uruhare rwe muri Jenoside yakorewe Abatutsi. Ubushinjacyaha bwashimangiraga ko hari ubuhamya butandukanye bwerekana ko Musonera yagize uruhare mu bikorwa bigize Jenoside, haba mu kuyitegura no mu kuyishyira mu bikorwa.

Nyamara nubwo Ubushinjacyaha bwari bwasabiye igihano cya burundu, Urukiko rw’Ibanze rwa Kiyumba rwasuzumye impande zombi, ruhitamo kumuha igihano cy’imyaka 20, runategeka ko yishyura indishyi ku muryango IBUKA.

Icyo urukiko rwashingiraho mu kumuha imyaka 20

Urukiko rwasobanuye ko rwashingiye ku bimenyetso byumvikana byatanzwe n’abatangabuhamya, ibigaragara mu nyandiko z’urubanza, n’ibisobanuro by’ubushinjacyaha. Umucamanza mukuru yavuze ko urukiko rwasanze Musonera ahamwa n’icyaha cy’ubufatanyacyaha muri Jenoside, ndetse n’ibindi byaha bifitanye isano nabyo, bityo akwiye igihano gikomeye.

Ikindi urukiko rwagarutseho ni uko ibyo Musonera yireguye avuga ko mu gihe cya Jenoside yari umunyeshuri ntacyo bihindura ku bimenyetso bigaragaza uruhare rwe. Urukiko rwavuze ko kuba umuntu ari umunyeshuri bitavanaho inshingano zo kutishora mu bikorwa bya Jenoside cyangwa kubyifatanyamo.

Mu gihe cyose urubanza rwe rwatangwaga, Musonera yakomeje guhakana ibyaha byose ashinjwa. Yavugaga ko nta ruhare na ruto yagize muri Jenoside yakorewe Abatutsi, ndetse ko igihe yarimo akurikiranwa atigeze yigera yanga gutanga ubufatanye ku butabera.

Yanavugaga ko kuba yaragiye akora ingendo mu bihugu bitandukanye atari ukubera ko ashaka guhunga ubutabera, ahubwo ari izindi nshingano z’akazi n’iz’ubuzima busanzwe. Yasabaga ko yakurikiranwa adafunze, ariko urukiko rwabigaragaramo impamvu zumvikana zituma adashobora kurekurwa by’agateganyo.

Umwunganira mu mategeko avuga ko atabonye imyanzuro y’urukiko ako kanya

Kigali Today yavuganye na Me Janvier Ndaruhutse, wunganira Musonera, avuga ko atari yitabiriye isomwa ry’urubanza kubera izindi nshingano yari afite. Nubwo yari yabwiwe ibyavuyemo, yavuze ko atari yabona inyandiko yemeza ibyemezo byafashwe, bityo akazamenya ikigiye gukurikiraho amaze kubona umwanzuro wanditse.

Me Ndaruhutse yavuze ko mu gihe byemejwe koko ko Musonera akatiwe imyaka 20, hazakurikiraho gusuzuma niba yahita yakira icyemezo cyangwa niba cyajuririrwa bishingiye ku bitekerezo by’uregwa.

Nta ruhande na rumwe rwari mu rukiko ubwo hasomwaga umwanzuro

Mu gusoma umwanzuro w’urubanza ku wa 13 Ugushyingo 2025, nta ruhande na rumwe rwari rwitabiriye. Nta bushinjacyaha bwari buhari, ndetse na Musonera ubwe ntiyitabiriye kubera ko afungiwe mu Igororero rya Muhanga kuva mu nzwi zafashwe mu Nzeri 2024.

Urukiko rw’Ibanze rwa Kiyumba rwasobanuye ko impamvu zo kumufunga by’agateganyo ari uko hari ibimenyetso bikomeye byatuma akekwaho ibyaha, bityo kuba adafungwa byari gushyira mu kaga imigendekere y’urubanza.

Itegeko rivuga iki ku cyaha cya Jenoside?

Icyaha cya Jenoside gishyirwaho n’ingingo ya 5 y’itegeko N°059/2023 ryo ku wa 04 Ukuboza 2023 rihindura itegeko N°68/2018 riteganya ibyaha n’ibihano muri rusange. Iri tegeko rivuga ko Jenoside ari igikorwa kigambiriwe cyo kurimbura abantu bose cyangwa igice cyabo bashingiye ku bwoko, idini, ibara ry’uruhu cyangwa ubwenegihugu.

Harimo ibikorwa birimo kwica abantu, kubatera ubumuga, kubashyira mu mibereho ishobora kubacamo igice kinini, kubabuza kubyara cyangwa kubimura ku ngufu hagamijwe kurimbura urubyaro rwabo.

Iri tegeko ni ryo ryakoreshejwe hashingirwa ku byaha Musonera yashinjwaga, kandi ni ryo ryafatiwemo umwanzuro wo kumuhamya icyaha.

Kugeza ubu, Musonera akiri mu Igororero rya Muhanga aho afungiwe kuva mu 2024. Nyuma yuko urukiko rufashe uyu mwanzuro, harasigaye ko we n’umwunganizi we bagenzura inyandiko y’icyemezo cyuzuye, hanyuma hafatwe icyemezo ko bakimenyera bakakira cyangwa bakijuririra ku rwego rwisumbuye.

Icyakora, igihano cy’imyaka 20 n’indishyi za miliyoni 50 Frw ni kimwe mu bihano biremereye urukiko rushobora guha uhamijwe uruhare muri Jenoside, uretse igihano cya burundu gikunze gusabwa n’ubushinjacyaha mu gihe bumva uruhare ruremereye cyane.

2 thoughts on “Inzozi zo Kuba Umudepite Yaragezeho Zahindutse Igifungo: Musonera Yahamijwe Ibyaha bya Jenoside Yakorewe Abatutsi

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *