Kirehe: Inyama z’Imbwa Zateje Akaga Nyuma yaho Abagabo 3 Bafashwe Bazirya “Bishimye cyane ”

 

Mu gitondo cyo ku wa Gatanu, mu mudugudu wa Kamasaro mu Karere ka Kirehe, havumbuwe inkuru yasize abaturage bamwe batangaye, abandi batinye, abandi bagaseka cyane ku buryo byavugwaga ko “ibyabaye byasa n’ibidashoboka .” Byari amahano  atamenyerewe mu muco nyarwanda: abagabo bafashwe bari mu gikorwa cyo kurya inyama z’imbwa, bishimye, bavuga ko ari “ibyokurya biryoshe .”

Uyu mugabo witwa Turatsinze Phocus, w’imyaka 46, ni we wari mu waabaze iyimbwa ngo yanganaga ningurube nini  akayigaburira abaturage barimo abana ndetse nabantu bakuru . Nk’uko bivugwa n’abatuye Kamasaro, ngo Phocus asanzwe akomoka mu Majyaruguru kandi akaba azwiho kurya buri tungo ryose, atitaye ku kuba risanzwe riribwa .

Inkuru yamenyekanye ubwo abaturage bumvaga impumuro  y’inkono idasanzwe bareba hejuru bakabona umwotsi. Bamwe muri bo bumvise hari amafunguro ategurwa, batekereza ko ari ibiryo bidasanzwe byatetswe  n’umuturanyi bari bazi. Ngo ubwo bageraga aho birikubera  aho, bakubiswe ninkuba babona inkono yashyizwemo inyama zitukura zirimo kubira, iruhande rwayo hakicaye abagabo batatu bari kuzirya nk’abari mu birori.

reba video

Umwe mu muturage wari uhageze bwa mbere yagize ati:
“Sinabonaga ko ari imbwa! Inyama zari zitukura neza, ziteye  amashushu, zisa neza ku buryo n’undi wese atabasha guhita amenya ko atari iz’ikiribwa zisanzwe.”

Abandi baturage bavuze ko hari n’abari bamaze kugura kurizo nyama   ngo bazitahane.

 

Bivugwa ko iyo mbwa yari ifite ibinure byinshi, ari na byo byatumye bamwe mu bari bahageze batangira kwifuza kuzirya, ariko bikabatera  ubwoba nyuma yokumenya ko ari imbwa koko.

Ababyeyi bafite abana bariye kuri izo nyama, barimo n’umwana witwa Ngali, basabye Leta kubafasha, bakareba ko abana bafite uburwayi cyangwa ingaruka zishobora kubakomoka ku kurya inyama z’imbwa, kuko atari ikintu gisanzwe mu muco nyarwanda.

Umwe mu babyeyi yagize ati:
“Twabimenye bitinze. Umwana yari amaze kuryaho. Ubu dukeneye ko inzego z’ubuzima ziduha ubufasha kandi zigakurikirana uwabikoze.”

 

Ubuyobozi bw’Akarere ka Kirehe, buyobowe na Bangira Bruno, bwavuze ko ibyo bikorwa bitemewe, busaba abaturage gutanga amakuru hakiri kare kugira ngo abafite imyitwarire nk’iyi idakwiriye baburizwemo.

Bangira yagize ati:
“Kurya imbwa ntabwo ari umuco wacu. Si ibintu twemera. Birashoboka ko hari abatekereza ko ari ibisanzwe, ariko bigira ingaruka ku buzima bwabo. Turasaba abaturage gukomeza gutanga amakuru kugira ngo hafatwe ingamba hakiri kare.”

Yongeyeho ko kurya amatungo adasanzwe bishobora guteza indwara zituruka ku mikurire y’ayo matungo cyangwa uburyo yishwe, ndetse akibutsa ko mu muco nyarwanda, imbwa zitaribwa .

Nubwo mu Rwanda no muri Afurika yose bitigeze biba umuco, hari ibihugu bimwe ku isi ibyo kurya imbwa bikorerwa mu buryo busanzwe, haba ku buryo gakondo cyangwa ku buryo bw’amategeko. Mu bihugu bikurikira, kurya imbwa byagiye byemerwa ndetse  bihari nk’umuco:

  • Vietnam – Inyama z’imbwa zikunzwe cyane mu mijyi imwe, bakaziteka mu buryo bwihariye.
  • South Korea – Nubwo ubu biri kugabanyuka cyane, hari ababikora byemewe mu muco gakondo.
  • China – Ahantu henshi byahoze bikorwa, bamwe baracyabikora nubwo Leta ishishikariza abantu kubireka cyane.
  • Nigeria (bimwe mu bice) – Hari imiryango imwe ikoresha imbwa mu birori gakondo.
  • Switzerland– Nubwo bidakorwa kenshi, amategeko ntabibuza 100%.

Icyakora ibi bihugu bikunze kugira uburyo bwo gutunganya inyama bwemewe, n’ubugenzuzi bigakorerwa ahabugenewe, bitandukanye n’uko byabaye mu Kirehe.

Impamvu abantu barya inyama z’imbwa ku isi

Mu bihugu bimwe na bimwe, bavuga ko inyama z’imbwa zifasha:

  • Gukomeza imbaraga,
  • Gukiza bamwe mu myumvire gakondo.

Ariko ibi byose ntibifite gihamya y’ubuvuzi bwemewe n’abaganga.

Ingaruka zo kurya inyama z’imbwa

Abaganga bavuga ko kurya inyama z’imbwa bishobora guteza:

  • Indwara zanduza nk’imbasa (rabies),
  • Indwara zituruka ku myanda cyangwa imibu,
  • Ibyorezo bivuye mu mikurire y’amatungo atagenzuwe,
  • Imirire mibi kuko imbwa zikunze kurya ibintu bitandukanye bishobora kubangamira umubiri w’umuntu.

Niyo mpamvu mu Rwanda bitemewe kandi bidasanzwe.

Abaturage barasabwa iki?

  1. Kwirinda kurya amatungo atagenzuwe n’abaganga b’amatungo
  2. Kujya batanga amakuru vuba ku bikorwa bidasanzwe
  3. Gukurikirana ubuzima bw’abo banywa cyangwa barya ibidafite isuku
  4. Kwigisha  abana kumenya ibyo batagomba kurya

Turatsinze Phocus nyuma yo gufatwa yaje  kujyanwa ku Murenge kugira ngo abwirwe ku byo yakoze kandi akurikiranwe.

Inama ku baturage

Niba ubonye ibikorwa nk’ibi:

  • Hamagara inzego z’ubuyobozi ako kanya.
  • Rinda abana ntibarye ikintu badafitiye amakuru.
  • Irinde gutekerezako “ibisaneza cyangwa bihumura byose  biryoshye,” kuko hari ibyo ushobora kwicuza.
  • Reba ubuzima bwawe mbere y’ibindi byose.

 

N’ubwo isi ifite ahantu abantu barya imbwa nk’umuco, mu Rwanda ntibikwiye, ntibyemewe, kandi bihabanye n’indangagaciro zacu.

Abasanzwe barya ibintu bidasanzwe bajye bibuka ko ikiribwa cyiza atari icyatunganyijwe gusa, ahubwo ari icyo ubuzima bwemeza ko gikunze gutekwa neza kandi gishobora kuribwa n’abantu.

 

One thought on “Kirehe: Inyama z’Imbwa Zateje Akaga Nyuma yaho Abagabo 3 Bafashwe Bazirya “Bishimye cyane ”

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *