
muri Village Urugwiro Ku wa 6 Nyakanga 2025 Perezida wa Repubulika y’u Rwanda, Paul Kagame, yitabiriye ibiganiro byateguwe na Komisiyo y’Umuyoboro Mugari w’Itumanaho rya Internet (Broadband Commission for Sustainable Development), mu rwego rwo kwizihiza imyaka 15 iyi komisiyo imaze ifasha Isi mu rugamba rwo kugeza internet kuri bose, hatangwa umusanzu mu iterambere rirambye.
Iyi nama yabereye muri Village Urugwiro yayobowe na Doreen Bogdan-Martin, Umunyamabanga Mukuru w’Ihuriro Mpuzamahanga ry’Itumanaho (ITU), ikaba yaritabiriwe n’abayobozi batandukanye barimo na Carlos Slim, umushoramari ukomeye ku rwego rw’Isi, akaba na co-chair w’iyi komisiyo afatanyije na Perezida Kagame.

Mu myaka 15 ishize, iyi komisiyo yakomeje gushyira imbaraga mu bikorwa bigamije kugeza ikoranabuhanga rya Internet ku batuye Isi hose. Perezida Kagame, nk’umwe mu bayobozi b’iyi komisiyo kuva yashingwa, yagize uruhare rukomeye mu kugaragaza uburemere bw’ikoranabuhanga nk’inkingi y’iterambere ry’imibereho myiza, ubukungu, uburezi n’imiyoborere ishingiye ku bumenyi.
Mu ijambo rye, Perezida Kagame yagarutse ku rugendo u Rwanda rwanyuzemo kuva mu 2000 kugeza uyu munsi, aho igihugu cyiyemeje gushyira ikoranabuhanga ku isonga ry’imiyoborere n’iterambere. Yashimangiye ko iterambere ry’ikoranabuhanga ridakwiye kuba iry’ibihugu bikize gusa, ahubwo rikwiriye kugera ku muntu wese hatitawe ku ho atuye cyangwa uko abayeho.
Nk’uko ubushakashatsi bwakozwe n’Ikigega Mpuzamahanga cy’Imari (World Bank) mu 2023 bubigaragaza, u Rwanda rufite 61% by’abaturage bafite internet mu gihe impuzandengo y’ibihugu bya Afurika ari 36%. Ibi bigaragaza intambwe ikomeye igihugu cyateye mu myaka mike ishize.

Mu kiganiro cye, Perezida Kagame yagize ati:
“Kuri twe, ikoranabuhanga ntabwo ari uburenganzira bw’abo mu mijyi gusa. Ni ishingiro ry’ubuzima bw’umuturage, ni uburenganzira bwa muntu, ni urufunguzo rw’uburezi n’amahirwe angana kuri bose.”
Perezida Kagame yibukije abitabiriye iyi nama ko iterambere rya internet mu Rwanda rishingiye ku bushake bwa politiki buhamye, ubufatanye hagati ya leta n’abikorera, hamwe no gutanga amahirwe angana ku baturage bose. Yatanze urugero rwa gahunda ya “Smart Rwanda” yatangijwe mu 2015, ifite intego yo guhindura ubuzima bw’Abanyarwanda biciye mu ikoranabuhanga.
Uretse ibyo, u Rwanda rufite umuyoboro wa fibre optique wa kilometero zisaga 7,000 wubatswe mu myaka icumi ishize, aho wifashishwa mu gutanga internet mu bigo bya leta, amashuri, amavuriro n’ibigo by’abikorera.
Raporo ya ITU yo mu 2022 yashimye ko umuvuduko w’imikoranire hagati ya leta n’abikorera mu Rwanda uri hejuru y’impuzandengo y’Ibihugu byinshi byateye imbere. Yagaragaje ko u Rwanda rwabaye igihugu cya mbere muri Afurika yo munsi y’ubutayu bwa Sahara gifite ubushobozi bwo kugeza internet mu mashuri y’icyiciro rusange.
Komisiyo ya Broadband Commission for Sustainable Development yashinzwe mu 2010 ku bufatanye bwa ITU n’UNESCO, igamije gukangurira abayobozi b’ibihugu n’abafatanyabikorwa mpuzamahanga ko iterambere ridashoboka hatariho gukoresha ikoranabuhanga mu buryo burambye.
Mu 2015, nyuma y’uko Umuryango w’Abibumbye wemeje Intego z’Iterambere Rirambye (SDGs), iyi komisiyo yahinduye izina iba “Broadband Commission for Sustainable Development”, ishyira imbere gukoresha internet mu rwego rwo kuzamura uburezi, ubuzima, ubucuruzi n’imibereho y’abatuye Isi.
Ubushakashatsi bwakozwe n’iyi komisiyo mu 2018 bwerekanye ko abantu basaga miliyari 3.6 ku Isi hose batari bafite uburyo bwo kugera kuri internet, bigaragaza icyuho gikomeye mu guhererekanya ubumenyi n’iterambere. Ibi byatumye komisiyo ikomeza gushyiraho ingamba zo kongera ishoramari muri infrastructure, guharanira ihame ry’uburinganire mu ikoreshwa rya internet, ndetse no gushyira ikoranabuhanga mu mashuri n’amavuriro.
Perezida Kagame amaze kumenyerwa ku rwego mpuzamahanga nk’umwe mu bayobozi batekereza kure mu by’ikoranabuhanga. Kuva mu 2000, ubwo u Rwanda rwatangira gahunda ya “Vision 2020”, harimo intego yo kuba igihugu gishingiye ku bumenyi. Ibi byashimangiwe n’uko Perezida Kagame ubwe akunze kugaragara mu nama zitandukanye z’ikoranabuhanga nka Transform Africa, VivaTech, ndetse n’izindi zihuza abayobozi n’abashoramari bo ku Isi.
Uruhare rwe mu guteza imbere internet rwongeye kugaragara mu 2022, ubwo u Rwanda rwakiriye inama ngarukamwaka ya Broadband Commission, ikaba yarabereye i Kigali ku nshuro ya mbere muri Afurika.
Ibiganiro byabereye i Kigali kuri iyi tariki ya 6 Nyakanga 2025, byari ingirakamaro kuko byahurije hamwe ibitekerezo by’abayobozi bafite uruhare rukomeye mu guteza imbere internet ku Isi. Perezida Kagame, nk’umuyobozi w’intangarugero, yatanze icyizere cy’uko u Rwanda ruzakomeza kuba umuyoboro uhamye uhuza Afurika n’Isi mu iterambere rishingiye ku bumenyi.
Yasoje ashimira abafatanyabikorwa b’iyi komisiyo n’abashyigikiye gahunda yo kugeza internet kuri bose, agira ati:
“Mu gihe tugana ku Isi irushijeho kwifashisha ikoranabuhanga, ni inshingano yacu kudasiga inyuma uwo ari we wese. Turi hamwe muri uru rugendo.”
Binyuze muri ibi bikorwa bya Perezida Kagame n’iyi komisiyo, abaturage bifuza ko serivisi za internet zakomeza korohera benshi, ibiciro bikagabanuka, ndetse n’ibikorwa remezo by’itumanaho bigera no mu bice by’icyaro.
U Rwanda mu nzira y’ikoranabuhanga rirambye:
- 61% by’abaturage bafite internet.
- Fiber optic yageze mu turere twose tw’igihugu.
- Internet ikoreshwa mu burezi, ubuvuzi, ubucuruzi n’imiyoborere.
- Iterambere rishingiye kuri politiki ibereye abaturage bose.