Umwarimu yirukanwe ku kazi kubera amakosa, abandi barimu barikanga

Mu rwego rwo kunoza imikorere no gukumira amakosa akunze kugaragara mu micungire y’amashuri abanza, Akarere ka Musanze kashyize hanze ibaruwa ikubiyemo icyemezo cyo guhagarika by’agateganyo umwarimu wari ushinzwe uburezi mu kigo cya EP Rubona. Icyo cyemezo cyahise gitera impungenge mu bandi barimu ndetse n’abayobozi b’amashuri, kuko kigaragaza ko uburangare mu kazi bushobora gutuma umuntu afatirwa ibihano bikomeye.

Icyo ibaruwa ivuga ku makosa yakozwe

Ibaruwa y’akarere ishingiye ku Iteka rya Minisiteri n°033/03 ryo ku wa 12/11/2024 rigenga abakozi b’amashuri y’uburezi bw’ibanze. Muri iri tegeko, ingingo ya 67 ivuga ko:

• Umukozi utaye akazi nta mpamvu zumvikana ashobora gufatirwa ibihano bikomeye, birimo no guhagarikwa mu kazi mu gihe runaka.

Hari kandi no gukoresha ingingo ya 57 ivuga ko:

• Umuyobozi w’ishuri afite inshingano zo gukurikirana no gutanga raporo ku makosa y’umukozi,
• Kandi ko amakosa akorwa inshuro ebyiri ashobora kuvamo igihano cy’urwego rwa kabiri.

Ibi ni byo byabaye intandaro y’ibihano byafatiwe uwo mwarimu, nyuma yo kugaragarwaho no kutuzuza inshingano ze nta mpamvu zigaragara.

Komite y’Akarere ka Musanze yateranye ku wa 03/11/2025, maze yemeza ko umwarimu ukorera EP Rubona mu mwanya wa Social and Religious Education Teacher (A2) ahagarikwa by’agateganyo mu gihe cy’ iminsi 10.

Iki gihano cyatangiriye ku wa 01 Ugushyingo 2025, ku mpamvu zishingiye ku makosa yo kudakurikiza inshingano no gutererana akazi.

Iki cyemezo cyahise gitera impaka n’impungenge mu bandi barimu, cyane cyane abibazaga niba amategeko yo mu kazi bayamenye bihagije cyangwa niba na bo bashobora kugwa mu makosa asa n’ayo.

Iyi baruwa yabaye nk’isomo rikomeye rituma abarezi n’abayobozi bibuka ko:

1. a) Gukurikiza amategeko agenga umurimo ari ngombwa

Abakozi basabwa kumenya amategeko agenga umurimo wabo. Kutubahiriza inshingano bishobora gutuma ufatirwa ibihano bikomeye kandi birimo n’ihagarikwa mu kazi.

1. b) Gukosora amakosa hakiri kare

Amakosa adakosowe akomeje arangwa no kudakurikirana inshingano z’akazi ashobora gutuma habaho imicungire mibi y’ishuri no kugwa mu bihano.

1. c) Inshingano z’umuyobozi w’ishuri ziremereye

Umuyobozi ategetswe gutanga raporo z’ukuri no gukurikirana buri mukozi. Kubura izi raporo cyangwa kuzitanga nabi nabyo bishobora gutuma habaho ingaruka zikomeye ku mikorere y’ishuri.

Inama ihabwa abarezi n’abayobozi

• Kubahiriza akazi neza ni yo nzira yo kwirinda ibihano n’ibibazo mu kazi.
• Kumenya amategeko n’amabwiriza bigenga umurimo ni ingenzi kugira ngo umukozi amenye ibyo yemerewe n’ibyo atemerewe.
• Gutanga raporo ku gihe no gukurikirana inshingano ni umuco ukwiye mu kazi k’uburezi.
• Gushaka ubufasha hakiri kare igihe wumva hari ikibazo gishobora kuguteza amakosa.

Iki gikorwa cy’Akarere ka Musanze kigaragaza ko hari ubushake bukomeye bwo kuzamura ubunyamwuga n’imicungire y’uburezi. Ni ubutumwa bukomeye ku bakozi bose bo mu rwego rw’uburezi ko kwirengagiza inshingano bishobora kugira ingaruka zikomeye kandi ko gukorera mu mucyo aribyo bituma ishuri ritera imbere.

Ni na bwo butumwa bwafashije abandi barimu gukanguka, bagatangira kwisuzuma no gusobanukirwa ko imikorere ya buri munsi igira ingaruka ku buzima bw’akazi kabo.